Xu hướng tiêu dùng xanh, sạch của EU ngày cảng gắt gao đặt ra những thách thức mới cho công cuộc xuất khẩu sản phẩm nông sản sang thị trường này.
Theo Báo cáo của Viện Chính sách và Chiến lược phát triển Nông nghiệp nông thôn (Bộ NN-PTNT), 10 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thuỷ sản sang thị trường EU đạt 3,8 tỷ USD, tăng 17.7% trong chi nhập khẩu đạt 936,3 triệu USD, tăng 15.1% so với cùng kỳ năm ngoái.
Kim ngạch thương mại nông, lâm, thuỷ sản hai chiều Việt Nam – EU
Tốc độ tăng trưởng của các mặt hàng nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Châu Âu được cụ thể hoá như sau:
- Cafe: tăng 42.1%
- Gạo: tăng 63.9%
- Gỗ và sản phẩm gỗ: tăng 8.3%
- Hàng rau quả: tăng 20.2%
- Hàng thuỷ sản: tăng 32.9%
- Hạt điều: giảm 17.3%
- Hạt tiêu: giảm 0.6%
- Mây, tre, cói và thảm: giảm 2.3%
- Sản phẩm từ cao su: giảm 24.9%
- Cao su: giảm 33.3%
- Chè: giảm 28.7%
Các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTAs), trong đó có Hiệp định thương mại tự do EVFTA đã được thực thi, tạo đà cho sự tăng trưởng mạnh mẽ của hoạt động xuất nhập khẩu tại Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng cơ hội cắt giảm thuế quan vào EU thep EVFTA để phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình.
Thực tế, các doanh nghiệp EU đang để mắt nhiều đến thị trường Việt Nam. Ngược lại, doanh nghiệp Việt Nam đang gặp trở ngại trong việc đáp ứng nhu cầu tiêu dùng xanh, sạch của EU ngày càng gắt gao.
Theo Thương vụ Việt Nam tại Bỉ, EU đã đạt được thoả thuận chính trị về luật chống phá rừng và suy thoái rừng toàn cầu được thúc đẩy bởi sản xuất và tiêu dùng của EU. Sau khi được thông qua và áp dụng, luật mới đảm bảo một loạt hàng hoá chính được đưa vào EU sẽ không góp phần vào nạn phá rừng và suy thoái rừng trên toàn thế giới.
Cafe trồng trên đất phá rừng sau năm 2020 sẽ không được xuất khẩu vào EU
Khi đó, các công ty cần thẩm định nghiêm ngặt khi nhập hoặc xuất hàng hoá vào thị trường này: dầu cọ, gia súc, đậu nành, cafe, cacao, gỗ và cao su cũng như các sản phẩm có nguồn gốc (thịt bò, nội thất hoặc socola). Những mặt hàng nầy đã được chọn trên cơ sơ đánh giá những tác động kỹ lưỡng, xác định chúng là nguyên nhân dẫn đến nạn phá rừng cho mở rộng nông nghiệp
Quy định mới đặt ra các quy tắc thẩm định bắt buộc mạnh mẽ. Các nhà khai thác và thương nhân sẽ phải chứng minh các sản phẩm của họ không liên quan đến phá rừng (được sản xuất trên đất không bị phá rừng sau ngày 31/12/2020) và hợp pháp (tuân thủ tất cả các luật hiện hành có liên quan có hiệu lực tại quốc gia sản xuất).
Các công ty cũng sẽ được yêu cầu thu thập thông tin địa lý chính xác trên đất nông nghiệp, nơi các loại hàng hoá mà họ cung cấp được trồng để kiểm tra xem có tuân thủ luật hay không. Việc không tuân thủ các quy tắc sẽ dẫn đến các hình phạt hiệu quả và có tính răn đe.
Sau khi quy định mới có hiệu lực, các nhà khai thác và thương nhân sẽ cps 18 tháng để thực hiện các quy tắc mới. Các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ sẽ được hưởng thời gian thích ứng lâu hơn cũng như các điều khoản cụ thể khác.
Các công ty xuất khẩu nông sản cần chuẩn hoá quy trình để đưa sản phẩm đến được nhiều quốc gia hơn
Đây là một thách thức lớn bởi nếu muốn đạt được yêu cầu này, cần xây dựng hệ thống xuất xứ nguồn gốc đến từng nông hộ và đến từng vườn cafe, cacao, trang trại,… thì mới chứng minh được với EU rằng đây là sản phẩm không đến từ những vùng phá rừng. Các đơn vị, cơ quan đang phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp để tìm ra giải pháp vừa không tốn nhiều chi phí những vẫn chứng minh được sản phẩm không đến từ nạn phá rừng.
Riêng đối với sản phẩm cafe, yêu cầu thu mua sản phẩm có trách nhiệm; đáp ứng yêu cầu giảm phát thải xuống 0 hoặc gần bằng 0 ngày càng gắt gao. Đây là bài toán cực kỳ khó khăn để vừa giữ vững năng suất, vừa đáp ứng được yêu cầu này.
Tại Hội nghị COP26, Việt Nam cam kết mạnh mẽ với cộng đồng quốc tế đạt mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Để đạt được mục tiêu này, tất các các ngành, lĩnh vực đều phải hành động. Bộ NN- PTNT đã có chương trình hành động trong lúa gạo, chăn nuôi, thuỷ sản, cafe và yêu cầu các địa phương tuân thủ chương trình hành động. Riêng với cafe, phải đạt được rất nhiều mục tiêu cả giống, quy trình canh tác và giảm phát thải.
Cùng với đó, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần xây dựng thương hiệu cho riêng mình, hạn chế xuất khẩu thô, nâng cao năng lực chế biến. Kết hợp đẩy mạnh hợp tác công tư nhằm tận dụng tối đa cơ hội, hoá giải thách thức và nâng tầm thương hiệu nông sản Việt tại EU vá các quốc gia khác trên toàn thế giới.
Theo Trang Phạm
