Sau thành công vượt bậc trong năm 2022, ngành xuất khẩu cafe của Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức khi đồng đô la Mỹ đang có nhiều biến động khó lường.
Kim ngạch xuất khẩu năm 2022 cao kỷ lục hơn một thập kỷ
Năm 2022, Việt Nam xuất khẩu 1,78 triệu tấn cafe với tổng kim ngạch trên 4,06 tỷ USD, là mức cao nhất trong hơn một thập kỷ trở lại đây.
Kết quả này đạt được từ việc đẩy mạnh xuất khẩu khi giá cafe trên thị trường đạt mức cao nhất kể từ năm 2011. Cùng với đó là việc FED tăng lãi suất 7 lần liên tiếp khiến tỷ giá USD/VND tăng đột biến.
Top 10 thị trường xuất khẩu cafe hàng đầu của Việt Nam
Mặt khác, việc xuất khẩu ồ ạt trong năm trước đã dẫn đến nguồn cung trong nước giảm xuống mức thấp nhất kể từ cuối năm 2022 đến nay. Trong quý II và quý III năm ngoái, khi nhu cầu cao và tỷ giá có lợi, các doanh nghiệp đã tích cực thu gom cafe từ nông dân và đẩy mạnh xuất khẩu. Kết quả là lượng tồn kho thực tế đã giảm mạnh từ cuối năm 2022 và ảnh hưởng đến khối lượng xuất khẩu đầu năm 2023.
Thực tế, lượng cafe xuất khẩu của Việt Nam năm 2022 tăng gần 14% so với năm trước, trong khi sản lượng chỉ tăng 9% từ 1,74 triệu tấn lên 1,89 triệu tấn (theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp Mỹ). Thậm chí, sản lượng thu hoạch vào cuối năm 2022 được cho là giảm 10% – 15% do mưa lớn ảnh hưởng đến quá trình thu hoạch. Điều này khiến cho sản lượng cafe năm 2023 thấp hơn năm trước và ngành xuất khẩu cafe khó duy trì được phong độ như năm trước.
Bên cạnh đó, FED cũng giảm dần đà tăng lãi suất năm 2023 sẽ khiến sự chênh lệch tỷ giá thu hẹp lại so với thời điểm tăng mạnh lãi suất trong năm 2022, làm hạn chế một phần nhu cầu xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam.
Rào cản từ yêu cầu của thị trường nhập khẩu
Ngoài nguồn cung, chất lượng và nguồn gốc cafe cũng đang là vấn đề lớn đối với cafe Việt Nam. Vào cuối năm 2022, Liên minh châu Âu (EU) ra sắc lệnh cấm nhập khẩu cafe có liên quan đến nạn chặt phá rừng trong khi tình trạng ken, đốt gốc thông, bạch đàn để chiếm đất trồng cafe diễn ra quá phổ biến tại Việt Nam.
Hơn nữa, EU cũng siết chặt quy định dư lượng thươc trừ sâu đối với các loại hạt, trong đó cafe là 0,1mg/kg cũng là một khó khăn, đòi hỏi nông dân phải điều chỉnh phương thức sản xuất để đáp ứng được các tiêu chuẩn xuất khẩu.
Top 5 quốc gia xuất khẩu cafe lớn nhất thế giới
Ở khía cạnh tích cực, đây được cho là động lực để ngành cafe Việt Nam có những thay đổi, cải tiến để theo kịp xu thế của thị trường xuất khẩu lớn, phát triển theo hướng bền vững hơn. Nếu làm tốt trong giai đoạn này, cafe Việt Nam có cơ sở để duy trì vị thế dẫn trong ngành xuất khẩu cafe, không chỉ về sản lượng xuất khẩu mà còn cả chất lượng và quy mô của ngành.
Điểm sáng mới trong bức tranh tổng thể ảm đạm
Dù đứng trước vô vàn khó khăn, thách thức trong việc đẩy mạnh xuất khẩu, năm 2023, thị trường chung vẫn có những điểm sáng mới để kỳ vọng.
Trung Quốc đang tích cực mở cửa nền kinh tế sau đại dịch Covid-19. Điều này không chỉ giúp thúc đẩy sự hồi phục về kinh tế của riêng Trung Quốc mà còn đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế toàn cầu khi đây là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới và cũng là đối tác thương mại lớn của nhiều nước như Mỹ, Việt Nam,…
Cũng chính vì sự mở cửa này mà Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) đã có sự điều chỉnh lại tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2023, từ 2,7% lên 2,9%. Mỹ và khu vực đồng tiền chung Châu Âu cũng điều chỉnh tăng lần lượt từ 1,0% lên 1,4% và 0,5% lên 0,7%. Sự tăng trưởng kỳ vọng chi tiêu của người dân sẽ được nới lỏng và nhu cầu cafe – mặt hàng phụ thuộc nhiều vào sức khoẻ nền kinh tế của các quốc gia sẽ có sự khởi sắc.
Sự chênh lệch giá giữa cafe Arabica và Robusta trong bối cảnh suy thoái kinh tế, lạm phát tăng cao sẽ khiến người dân có xu hướng chuyển từ tiêu dùng Arabica sang Robusta để giảm thiểu chi phí. Trong khi đó, cafe Robusta là thế mạnh của Việt Nam nên dự báo Việt Nam sẽ tiếp tục là quốc gia sản xuất và xuất khẩu cafe lớn nhất thế giới giai đoạn 2023-2033.
Bên cạnh đó, nguồn cung từ các quốc gia xuất khẩu lớn như Brazil, Indonesia đang có dấu hiệu thu hẹp lại, giúp Việt Nam có cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu. Sản lượng cafe Robusta của Brazil trong năm 2023 có thể sụt giảm gần 9% so với năm ngoái và Indonesia dự đoán sản lượng sẽ giảm về mức thấp nhất trong gần 1 thập kỷ.
Ngành xuất khẩu cafe của Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức để duy trì đà tăng trường, tuy nhiên vẫn có những tín hiệu tích cực từ thị trường chung. Do đó, khối lượng và kim ngạch xuất khẩu cafe năm nay có thể thấp hơn năm 2022 nhưng sẽ cao hơn 2021 và 2020, dự báo đạt trên 3 tỷ USD. Các doanh nghiệp xuất khẩu cafe, như Công ty cổ phần Sharefarm cũng đang nỗ lực chuẩn bị nguồn hàng đủ tiêu chuẩn để sẵn sàng đón làn sóng mới của ngành cafe năm 2023.
Theo Thanh An
